Beyincik sarkması, beyincikte bulunan tonsillaların foramen magnum altındaki servikal omurilik kanalına doğru sarkması sonucunda ortaya çıkan bir anomalidir. Bu rahatsızlık, beyin omurilik sıvısının (BOS) hem omurilik hem de beyin kanalında dolaşımının bozulmasına yol açar. Bu durum, beyin içindeki basınç farklılıkları ile kafa içi basıncının artmasına neden olur. Bu rahatsızlığın oluşumunda ileri sürülen üç teori vardır:

Beyincik sarkması genellikle gençlik döneminde daha sık görülür. En fazla görüldüğü yaş aralığı ise yirmi ile otuz yaştır. Kadınlarda erkeklere göre daha sık rastlanır ve çocukluk çağında da görülebilir. Beyincik sarkmasının en sık görülen şikâyetleri arasında, özellikle ara ara artan kafa içi basınç sonrası omuz, boyun, ense ve baş ağrısı bulunmaktadır. Baş ağrısı o kadar şiddetlidir ki gece uykudan uyandırabilir. Baş ağrısı genellikle kusma ve bazen de bulantı ile birliktedir. Baş ağrısını ensedeki ve bazen de omuzlara doğru yayılan sertlik ve ağrılar takip eder. Ağrı ara ara olur ve bazen de hiç olmayabilir. Bunun sebebi, BOS dolaşımındaki aralıklı seyirdir. Ayrıca bacak, omuz ya da bel ağrıları da görülebilir. Bu ağrılar yansıyan tarzda değildir. Kollar, ense ve omuzlardaki ağrı ile basınç ya da baskı hissi en sık şikâyetlerdir. Bu ağrıları dengesizlik ve baş dönmesi şikâyetleri takip eder. Artan kafa içi basıncının yansıması olarak güneşe, ışığa bakamama, çift görme, gözlerin arkasında basınç ile ağrı hissi ve gözlerde bulanık görme şikâyetleri de vardır. En sık olarak yüzde yetmiş civarında nörolojik defisitlerden, özellikle de duyu ve motor defisitleri ekstremitelerde olup bu teşhis omurilik kanalı içinde kist olan kişilerde görülmektedir. Bundan sonra ise yüzde kırk ve otuz civarında ataksiler yani yürüme bozukluğu görülmektedir. Daha az sıklıkla ise yüzde 10-15 civarında beyincik kranial felci, yutma güçlüğü, nistagmus ve konuşmada bozukluk görülmektedir. Denge merkezi olan beyincik baskı altında kaldığı için özellikle koordine hareketler ya da ince hareketler ve bazen de ellerde titreme görülmektedir. Ataksi adı verilen denge bozukluğu oldukça baskındır.

Bu hastalığın incelenmesi ve araştırılmasında günümüzün en mükemmel tetkik yöntemi olan Magnetik Rezonans Görüntüleme (MRG) kullanılır. Servikal MRG araştırılmasında bir ya da her iki beyincik tonsillarının foramen magnumun altına doğru uzanması gözlemlenir. Fakat oluşan bu sarkma numerik olarak çok da anlamlı değildir. Çünkü beyincik sarkmasındaki nedenler ve olaylar değişik olduğundan, örneğin üç milimetrelik bir sarkma dahi beyincik sarkmasını rahatsızlık verici duruma getirirken, sekiz milimetrelik bir sarkma hiçbir zaman şikâyet vermeyebilir. Bu tür anomalilerde birlikte oldukça küçük platibazi, baziler invaginasyon, posteriör fossa ve atlanto oksipital asimilasyon gibi anomaliler de eşlik eder. Bu yüzden de boyun kısmının üç boyutlu bilgisayarlı tomografi testleri ve bu anomalilerin olup olmadığı dikkatli bir şekilde araştırılır. Beyin tomografi testinde beyincik ile foramen magnumun kemiksel anatomik detayları incelenmektedir. Bu inceleme özellikle cerrahi alanda oldukça önemlidir. Ayrıca beyin içerisinde BOS dolaşımı için beyin BOS dinamik yapısı mutlaka gözden geçirilmelidir.

Bu anomalinin tedavi yöntemi cerrahidir. Beyincik sarkması cerrahi tedavisinde uygulanan ameliyat teknikleri arasında araknoid yapışıklıkların giderilmesi, duraplatisi, suboksipital karaniektomi ve tonsillar rezeksiyon bulunmaktadır. Suboksipital dekompresyon yapılmadan önce bası sebepleri olan platibazi ve C1 asimilasyonun tanımlanması gerekir. Böyle durumlarda beyincik sarkmasına eşlik eden başka anomaliler doğru tanımlanmalıdır. Bu durumda ağız yolu ile önde oluşan bası kaldırıldıktan sonra enseden cerrahi girişim düşünülür. Baş ile boyun birleşim yerinden girilerek başın arka kısmında yer alan kemik TUR adı verilen özel cihazlar kullanılarak açılır. Omuriliği sarmakta olan dura zarı da açılır ve daha sonra özel bir yama kullanılarak birleştirilir. Böylece sıkışan bölge rahatlamış olur.